Een kunstenaar uit Amersfoort.
Goede kunstenaars zijn in elke stad te vinden en meestal ook enkele beroemde. Die dan wel doorgaans in het verleden, want hedendaagse kunstenaars worden zelden gewaardeerd. Uit Amersfoort, waar ik woon, kwamen bijvoorbeeld Pieter Cornelis (Piet) Mondriaan en Armando (eigenlijk Herman Dirk van Dodeweerd, maar die naam is van het register geschrapt), beiden door mij hoog gewaardeerd. De laatste leeft trouwens nog.
Beiden hadden hier ook een eigen museum. Dat hádden geldt dan voor Armando, want hoewel het ‘Mondriaanhuis’ nog op de culturele agenda staat, is de Elleboogkerk, waar het Armando Museum te vinden was, in vlammen opgegaan. Door plaatselijke desinteresse moest daarna buiten Amersfoort een bestemming worden gezocht, zodat de overgebleven/ aangevulde collectie nu in Museum Oud Amelisweerd (bij de stad Utrecht) is.
De kunstenaar is eigenlijk in Amsterdam geboren, maar kwam als kleuter al in Amersfoort terecht. Zijn pubertijd viel vrijwel samen met de Tweede Wereldoorlog en daar (met op de achtergrond het doorgangskamp Amersfoort) ligt de kern van Armando’s kunstenaarschap. Maar Armando verbééldt niet die oorlog, hij gebruikt dat gegeven als een metafoor voor ‘la condition humaine’ (voor zover oorlogervaringen daarbinnen kúnnen vallen…).
Naast schilder is Armando beeldhouwer, theater- en filmmaker, violist, dichter en schrijver: alles buiten het beeldend werk laat ik hier buiten beschouwing, mét de aantekening dat het literair werk wel van groot belang is. Mogelijk het meest bekend is hij toch door zijn impasto-, vaak zwart/ wit-, schilderijen rond een motief, zoals ‘Fahne’ en ‘Waldrand’. De titels van die werken zijn in het Duits, de taal van dat onbegrijpelijk verleden.
Al in de jaren vijftig werkte hij met die techniek in zijn ’peintures criminelles’. Er volgt een periode waarin Armando niet schildert, maar later pakt hij dat weer op, vooral na zijn verhuizing naar Berlijn in 1979. Daarvoor is hij met van alles bezig, zelfs met boksen. Verder is hij onder andere lid van de ‘Informele Groep’/ ‘Nul’. In deze tijd maakt Armando ‘objectieve’ kunstwerken, bijvoorbeeld door het bevestigen van bouten op stalen platen.
Later in de jaren zestig en zeventig werkt hij ook voor televisie (‘Herenleed’, een absurdistische show van Armando en Cherry Duyns, bestond vijfentwintig jaar!) en maakt een paar documentaires. Vanuit Berlijn schrijft hij nog jarenlang een column voor de krant. Na die verhuizing is Armando afwisselend in Berlijn (een tiental jaren in het atelier van Arno Breker, de omstreden ‘arische’ beeldhouwer en architect) en in Amstelveen.
Hij behoort niet langer tot groeperingen binnen de literaire wereld of die van de visuele kunsten en lijkt nu een eenling, wiens werk steeds meer biografisch gelezen en bekeken wordt. Vanaf eind jaren tachtig richt de kunstenaar zich ook op het beeldhouwen. Zijn beelden lijken nog onaf: ruwe schetsen in klei (een ‘bozzetto’). Het zijn archetypische motieven als een ladder, een urn, een boot of een strijdkar in amorfe, elementaire vormen.
Geweld en destructie zijn de thema’s van Armando’s rauwe werk. Dat gaat op voor zowel de motieven (zwarte vlaggen, het hek om het kamp, het ’schuldig’ landschap) als voor zijn werkwijze. Zijn beelden lijken de vorm uit te wissen, zijn abstracte tekeningen kennen nauwelijks vorm, maar bestaan uit een soort agressief ‘krassen’ van potlood op papier, zijn schilderijen lijken door de gebruikte techniek compositie en uitbeelding juist te bestrijden.
Eerder schreef ik over het ‘sublieme’, een duidelijke inspiratiebron voor bijvoorbeeld de romantici en het abstract expressionisme. Ook Armando zegt dat na te streven. Het sublieme is niét synoniem aan pure schoonheid, het omvat evenzo het onbevattelijk afschrikwekkende. De kunstenaar herinnert aan vroeger duister en redeloos geweld door de beschouwer rechtstreeks daarmee in contact te brengen. (Schilder van de transcendentie)
Op de foto een van Armando’s beelden: ‘De ladder’, een gedenkteken voor het doorgangskamp in Amersfoort.
Maart 2017.
2018: Armando is op 1 juli op 88-jarige leeftijd overleden.