‘Het blauwe huis’.
‘La casa azul/ het blauwe huis’ (naar de kobaltblauwe muren ervan) is een museum in Coyoacán (Mexico-Stad) dat gewijd is aan het leven en werk van schilderes Frida Kahlo (1907-1954). Oorspronkelijk was het haar ouderlijk huis en ze bracht er het grootste deel van haar leven door. Kahlo is nu als kunstenares én als stijlicoon mogelijk beroemder dan haar man, Diego Rivera (1886-1957), maar dat is pas sinds de herontdekking van haar werk eind vorige eeuw.
Kahlo is na een ongeluk gaan schilderen in het daarop volgend langdurig ziekbed. Als kind werd ze al getroffen door polio en met de levenslange zware pijn als gevolg van beide tragedies is het niet verwonderlijk dat ze zich het eigen lichaam intens bewust was. De vele zelfportretten (op voornamelijk klein formaat) worden daaraan toegeschreven. Ook Kahlo zelf zag haar eigen leven als basis. De stijl van haar werk is wat naïef, surrealistisch (al zei ze niet haar dromen, maar haar realiteit te schilderen) en symbolisch. Kahlo bleef lang onzeker over haar werk, exposeerde weinig en verkocht evenmin veel. Haar man onderkende wél de kwaliteit en stimuleerde haar het schilderen serieus te nemen.
Op het moment van hun huwelijk (1929) was Rivera al een zeer succesvol kunstenaar. Kahlo keek erg tegen hem op: “De diepzinnige wortels, de externe invloeden en de échte oorzaken die zijn onvergelijkbare persoonlijkheid conditioneren, zijn zo omvangrijk en complex, dat mijn observaties slechts knoppen zijn ten opzichte van de vele takken van de gigantische boom die Diego is” (volgens ‘Europalia ’93 Mexico’, Gent).
Hij behoorde tot de ‘drie groten’ van het ‘muralisme’ (verder: José Clemente Orozco en David Alfaro Siqueiros). Het beschilderen van muren is in Mexico een eeuwenoude traditie. Zo zijn er bijvoorbeeld al precolumbiaanse fresco’s te vinden in archeologische sites als Chichén Itzá en Teotihuacán. In de jaren ’20 van de vorige eeuw kwam er een figuratieve kunst op die vooral in muurschilderingen toegepast werd. Deze kunststroming (het ‘muralisme’) ontstond in het spoor van de revolutie van 1910 binnen een context van socialistische/ communistische verwachting. Veel opdrachten waren van de overheid en meestal ging het daarbij om collectieve projecten.
Rivera was een kleurrijke persoonlijkheid en overtuigd marxist, maar te individualistisch om deel uit te maken van de een of andere ‘gewapende strijd’. Als schilder werd hij vooral beïnvloed door de vroege renaissance, El Greco en Cézanne (na aanvankelijk een flirt met het kubisme toen hij in Parijs werkte). Vanaf 1914 introduceert hij mexicaanse motieven in zijn oeuvre. Het overgrote deel daarvan bestaat uit schilderingen op muren en panelen, tegen de zevenduizend vierkante meter verdeeld over achtentwintig gebouwen. Thematisch valt dit monumentale werk te omschrijven als verhalend, aanknopend bij de geschiedenis van Mexico en revolutionair getint. Rivera maakte verder veel portretten van vrienden, bekende personen en zichzelf.
Een van die vrienden was de fotografe Tina Modotti en in diens huis ontmoette hij zijn latere (derde) echtgenote. Hun relatie bleek niet bepaald stabiel en beiden hadden meerdere affaires. Vooral Rivera’s overspel met haar zus Christina betekende een harde klap voor Kahlo. Uiteindelijk scheidden ze formeel in 1939, maar behielden contact en hertrouwden een jaar later. Op dat moment woonde Kahlo, na verblijf in New York (waar ze een solo-expositie had) en Parijs, weer in ‘het blauwe huis’. Vanaf 1940 leefden beiden daar, al behield Rivera een andere woning. Kahlo ging lesgeven en ontwikkelde zich meer als communistisch activiste.
In het decennium na hun hertrouwen gaat echter haar fragiele gezondheid verder achteruit. En uiteindelijk haar werk, waarschijnlijk door medicijngebruik. Bijna niet meer in staat te schilderen wordt ze depressief. Officieel sterft ze aan longembolie, maar zelfdoding valt niet uit te sluiten: “Ik hoop dat het heengaan vol vreugde is en ik hoop nooit meer terug te keren”. Rivera, twintig jaar ouder, overleeft haar drie jaar en laat ‘het blauwe huis’ na aan het Mexicaanse volk.
Op de foto’s zelfportretten van Diego Rivera en Frida Kahlo. Haar ouders omschreven het paar treffend als ‘de olifant’ en ‘de duif’. Onder ‘het blauwe huis’.
Januari 2018.